Selen a gruczoł tarczycy
To właśnie tarczyca jest narządem o największej koncentracji selenu, gdzie stężenie tego pierwiastka wynosi 0,72 µg/gram tkanki . Zatem nie dziwi fakt, że zainteresowanie tym mikroskładnikiem jest ogromne, szczególnie w kontekście wpływu Se na rozwój chorób tarczycy.
Selen jest pierwiastkiem śladowym, który ma istotne znaczenie dla funkcjonowania naszego organizmu. Jest kluczowym minerałem, który chroni organizm przed wolnymi rodnikami, stresem oksydacyjnym, stanami zapalnymi, wspomaga układ odpornościowy oraz ma wpływ na stan i wygląd cery, włosów i paznokci. Istotna rolą jest jego udział w metabolizmie hormonów tarczycy. Selen jest niezbędny do wytwarzania hormonu tarczycy T3 oraz konwersji T4 do T3. W prawidłowo działającej tarczycy selen bierze udział poprzez selenobiałka w usuwaniu reaktywnych form tlenu powstających przy wytwarzaniu hormonów tarczycy chroniąc tym samym tyreocyty przed uszkodzeniem.
Jego deficyt prowadzi do zmniejszenia wytwarzania T3 w tkankach (głównie wątroba i nerki) i jego stężenia w krążeniu. Niedobór selenu powoduje spadek stężenia glutationu peroksydazy (GPx) oraz reduktazy tioredoksyny, co prowadzi do obniżenia aktywności tarczycy. Wykazano również, iż długotrwały niedobór selenu może być przyczyną złej przyswajalności jodu, co nasila rozwój niedoczynności tarczycy. Dlatego też selen jest istotnie ważnym czynnikiem dietetycznym, o którym nie należy zapominać w codziennej diecie.
Bogate źródło tego pierwiastka znajdziesz w orzechach, głównie brazylijskich , a także w rybach, takich jak dorsz, tuńczyk, śledź, mintaj czy łosoś. Ponadto do źródeł selenu można zaliczyć: czerwone mięso, jaja, grzyby: borowiki, pieczarki, owoce morza, płatki owsiane, produkty zbożowe z pełnego ziarna, nabiał oraz szpinak, szparagi.
Odpowiednia zbilansowana dieta pozwala na utrzymywanie optymalnego stężenia tego pierwiastka we krwi.
Jednakże zawartość selenu w pożywieniu jest zależna bezpośrednio od zawartości Se w glebie. Tereny ubogie w Se występują m.in. Danii, Finlandii, Nowej Zelandii, wschodniej i centralnej części Syberii, a także dużej części Chin.
W Polsce najniższe poziomy selenu w glebie występują w województwach: kujawskim, lubelskim, dolnośląskim, warmińsko-mazurskim, podlaskim (0,06-04 mg/kg).
Czy zatem należy suplementować selen?
Tak , ale tylko w celu wyrównania niedoborów selenu zaleca się przyjmowanie tego mikroelementu jako suplementu diety.
Suplementację i dawkowanie selenu należy skonsultować z lekarzem po uprzednim sprawdzeniu poziomu selenu w surowicy krwi. Prawidłowe stężenie selenu w surowicy krwi wynosi od 70 do 140 mcg/l.
Uwaga! Nadmiar selenu jest toksyczny i jest bardzo mała różnica pomiędzy dawką terapeutyczną a szkodliwą.
Zalecane spożycie: dla kobiet i mężczyzn : 55 µg, dzieci: 20-50 µg, kobiet w ciąży i matek karmiących: 60-70 µg. Za dawkę górną tolerowaną dla dorosłych przyjmuje się 300 µg. Warto zwrócić uwagę na przyjmowane zestawy preparatów witaminowych, czy aby na pewno zsumowana zwartość selenu nie przekracza dawki terapeutycznej (100-200µg).
Objawy nadmiaru selenu w organizmie obejmują: zaczerwienie twarzy, nudności, zaburzenia neurologiczne, drżenie, trudności w oddychaniu, problemy trawienne, ból mięśni, zmęczenie, wypadanie włosów, łamliwość paznokci.
Piśmiennictwo:
Stolińska H., Wolańska D.: Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności.Żywienie Człowieka i Metabolizm,2012,XXXIX,nr 3, 5-7
Kryczyk J., Zagrodzki P.: Selen w chorobie Gravesa- Basedowa. Postępy Hig Med Dosw.; 67:491-498
Ratajczak M., Gietka-Czernel M., Borgis.: Rola selenu w organizmie człowieka. Postępy Nauk Medycznych 12/2016, s. 929–933
Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J., Normy żywienia dl populacji Polski i ich zastosowanie, NIZP-PZH.
